Từ lâu, trong đời sống tinh thần của mỗi chúng ta, sách đã đóng một vai trò rất quan trọng. Sách là kho tàng tri thức, là người thầy vĩ đại, là người bạn trung thành, là chìa khóa vạn năng mở cánh cửa trí tuệ tâm hồn mỗi con người.
Từ lâu, trong đời sống tinh thần của mỗi chúng ta, sách đã đóng một vai trò rất quan trọng. Sách là kho tàng tri thức, là người thầy vĩ đại, là người bạn trung thành, là chìa khóa vạn năng mở cánh cửa trí tuệ tâm hồn mỗi con người. Sách cung cấp mọi kiến thức để chúng ta có thể phát triển nghề nghiệp. Sách hướng dẫn cách sống, cách làm người, hướng tới những giá trị nhân văn cao cả. Sách chia sẻ mọi hỉ, nộ, ái, ố trong cuộc sống. Ðọc sách giúp kích thích tinh thần, trau dồi kiến thức, củng cố vốn từ và cách hành văn, tăng cường khả năng tư duy, sáng tạo, cải thiện khả năng tập trung, giúp ta hoàn thiện nhân cách. Tóm lại, đọc sách mang lại những lợi ích vô cùng to lớn và thiết thực.
Tuy nhiên, từ ngày Internet ra đời và bùng nổ mạnh mẽ, nó đã và đang đóng vai trò quan trọng, chi phối mọi lĩnh vực trong đời sống, ảnh hưởng, tác đ?ngộng đến rất nhiều thứ, trong đó có văn hóa đọc. Ngày nay, ở Việt Nam, hình ảnh một người nào đó chăm chú vào một trang sách trên tàu, xe đã và đang bị thay thế bởi những người dán mắt vào màn hình Ipad hay Iphone. Trong quán café hay chiếc ghế đá trong công viên cũng vô cùng khó thấy cảnh một nam thanh, nữ tú nào đó ngồi mơ mộng với cuốn sách trên tay, ngược lại dường như không ai ngồi ở đó cả khi có một mình hay với bạn bè mà không có máy tính hoặc điện thoại để lướt web hoặc lên face.
Theo những khảo sát thăm dò thị trường của các nhà xuất bản lớn trong nước, thì văn hóa đọc sách ở ta đang ở mức báo động. Trên chín mươi triệu dân, thành phần trẻ trên bốn mươi triệu mà mỗi đầu sách thường chỉ in vài ngàn cuốn là hết. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc người dân dần xa rời văn hóa đọc. Một số ý kiến cho rằng «Người Việt ít đọc sách là do các nhà văn Việt Nam từ lâu đã không viết được các tác phẩm hấp dẫn người đọc”. Các tác giả thì lại đổ lỗi tại người Việt không chịu mua, đọc sách nghiêm túc, chỉ thích những sản phẩm “mỳ ăn liền” đầy rẫy trên mạng, trên quầy thì nhà văn làm gì có tâm huyết mà sáng tạo ra những tác phẩm để đời. Thế là hình thành cái vòng luẩn quẩn: Tác phẩm không hay thì người dân không mua, người dân lười đọc thì nhà văn lười viết.Thực ra, nguyên nhân đó nếu có cũng rất nhỏ bé vì thị trường sách hiện nay rất phong phú nhiều thể loại, phù hợp cho nhiều lứa tuổi và thỏa mãn nhu cầu kiến thức của mọi người. Nếu chỉ nói riêng sách văn học thì cũng không một ai có thể tự hào tuyên bố có thể đọc hết các tác phẩm nổi tiếng trên thế giới chứ chưa nói những tác phẩm hay nhưng chưa lớn, lớn nhưng không gặp thời, bị chìm lấp đâu đó nữa. Như vậy, rõ ràng không thể đổ hết “tội” lười đọc cho các tác phẩm văn chương hiện đại Việt Nam vốn chỉ chiếm một số lượng rất khiêm tốn trong thư viện cũng như trong nhà sách.
Cũng có người nói do cường độ làm việc, khối lượng công việc, kèm theo áp lực mưu sinh đối với người đang độ tuổi đi làm… khiến cho họ không có thời gian rảnh rỗi để đọc, nhưng nếu vậy tại sao tình trạng nhậu nhẹt, café, lướt web, chơi face, luyện game ở ta lại phát triển đến vậy?
Không thể phủ nhận là văn hóa nghe nhìn lên ngôi đã lấn át văn hóa đọc, nhưng tại sao công nghệ thông tin, văn hóa nghe nhìn ở những nước Âu Mỹ phát triển hơn ta mà văn hóa đọc của họ vẫn không bị lu mờ? Ngày sách và bản quyền thế giới 23/4 hàng năm, họ vẫn có rất nhiều những hoạt động tôn vinh sách truyền thống?
Rất nhiều người nói lướt web, đọc ebook cũng là đọc sách và đặt câu hỏi tại sao phải đọc sách giấy khi mà ebook đang là xu hướng của thời đại; vừa nhanh chóng, vừa rẻ tiền, vừa không phải lưu giữ?
Trước tiên, phải nói ngay bạn có thể đọc sách bằng bất cứ phương tiện gì. Việc đọc, theo đúng nghĩa của nó, bất kể trên mạng hay trên giấy đều đáng hoan nghênh. Thế nhưng, xin đừng nhầm lẫn giữa việc lướt web lấy thông tin, bao gồm cả việc lướt qua những cuốn sách nghiêm túc, với việc đọc sách thực sự. Internet là nơi ai cũng có thể đưa lên tất cả mọi thứ. Thông tin trên mạng gần như là không giới hạn, muốn gì có nấy. Nó khiến người đọc dễ “hoa mắt” mà lạc lối sa đà vào những thứ rác rưởi, vô giá trị, nhất là khi bạn không có được một bộ lọc tốt. Một cuốn sách in, một tờ báo giấy khi ra đời ít nhiều gì thì nội dung thông tin cũng đã được kiểm chứng, xác nhận, còn trên mạng thì bản thân người đọc phải tự làm việc đó, và cũng khó chắc thông tin nào là đúng.
Một yếu tố nữa, đã được kiểm chứng, đó là khi bạn đọc sách trên mạng bạn khó có thể đọc “sâu”, đọc “thấm”. Những người lướt web thường chỉ lướt qua, hết bài này đến bài khác hiếm khi quay lại và nếu không kể tới chuyện cúp điện, hết pin, mất mạng thì riêng việc mỏi mắt và bị các tin nhắn, đường link, hình ảnh, quảng cáo tấn công trong khi đọc cũng khiến cho bạn khó lòng tập trung đọc hết một cuốn sách nghiêm túc, đặc biệt các sách dày, nhiều tập, nhiều chữ rồi. Việc có thể tìm kiếm và đọc rất nhanh mà không phải mất công cũng như tốn tiền mua sách cũng khiến ta đánh mất cái thú thưởng thức nét văn hóa thanh tao kia. Chính điều này khiến cho những người đã từng đam mê đọc sách kết luận là internet đã phá hủy thói quen đọc sách của họ.
Một vấn đề nữa còn quan trọng hơn đó là việc đọc trên mạng ảnh hưởng rất lớn tới khả năng tư duy, sáng tạo của người đọc. Khó mà có được điều gì mới mẻ khi mà muốn giải quyết bất cứ vấn đề nào người ta cũng search google, tìm kiếm trên mạng các giải pháp mà người khác đã làm rồi, thay vì tự nghĩ ra. Ngoài ra, có rất nhiều nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng: Đọc sách giấy giống như việc tập luyện thể thao, tốt cho cả thân thể và trí não. Ví như giúp giảm stress, ngủ tốt hơn, và giảm thiểu khả năng suy giảm trí tuệ hay mắc bệnh Alzheimer… Điều này rất khác với việc kiểu đọc “mỳ ăn liền”: nhanh, tiện, rẻ nhưng vô bổ qua mạng.
Việc ký Quyết định lấy ngày 21/4 hàng năm làm Ngày sách Việt Nam hay phê duyệt Đề án phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng, khuyến khích mọi tầng lớp nhân dân xây dựng, duy trì thói quen đọc sách, cho thấy Chính phủ đã nhận thức rất rõ tầm quan trọng của văn hóa đọc và có những biện pháp thiết thực để tôn vinh giá trị của sách.
Mong rằng với tinh thần đề cao tầm quan trọng của sách báo và tri thức trong đời sống, sự kiện Ngày sách Việt Nam sẽ được duy trì và quảng bá rộng rãi trong xã hội, trở thành một nét sinh hoạt văn hóa, văn minh cho tất cả mọi người.
BÙI ÐẾ YÊN
