Được mệnh danh là "thành phố nghìn hoa", Đà Lạt cần có thêm những con đường phố ven đường trồng hoa lẫn những con đường mang tên hoa.
Được mệnh danh là “thành phố nghìn hoa”, Đà Lạt cần có thêm những con đường phố ven đường trồng hoa lẫn những con đường mang tên hoa.
1- Không biết đến bao lần người viết khi đưa những người quen, khách phương xa đến Đà Lạt đi tham quan đã phải trả lời câu hỏi rằng Mai Anh Đào Đà Lạt có phải là cây hoa Anh Đào của xứ sở Phù Tang hay không? Tôi chưa đến Nhật Bản mùa hoa Anh Đào để ngắm Sakura nở hoa nhưng đã từng đến nhiều nơi trên đất Trung Hoa trong dịp tháng tư mùa xuân về, ngắm hoa đào nở và biết rằng hoa đào trong bài thơ nổi tiếng “Đề tích sở kiến xứ” của Thôi Hộ “Đào hoa y cựu tiếu đông phong - Hoa đào năm ngoái vẫn cười gió đông” lại là một loại hoa đào khác nữa. Đó là hoa đào cánh to nhiều tầng hoa cũng nở thành chùm rực rỡ trong mùa xuân, còn Mai Anh Đào Đà Lạt có cánh nhỏ, hoa kép, mỏng manh như sương khói của đất trời Đà Lạt.
Với nhiều chuyên gia nghiên cứu thực vật học, Mai Anh Đào không phải là cây di thực mà là một loài cây “chính tông” bản địa của Đà Lạt. Loài cây này có tên thực vật học Prunus Cerasoides, chỉ hiện diện ở những vùng núi cao trên 1.000m so với mặt nước biển, trải dài trong vùng Đông Á và Nam Á từ Trung Quốc, Miến Điện Thái Lan đến Việt Nam... Tại Việt Nam cây chỉ có ở Đà Lạt, Bạch Mã - Huế và một số vùng cao ở Tây Bắc. Được miêu tả lần đầu tiên bởi nhà thực vật học David Don người Scotland, Anh Đào khá cao, có cây cao đến hàng chục mét, thân có vỏ bóng, lá kép có răng dài, cây cho hoa vào mùa xuân, hoa màu hồng nhạt, quả màu xanh nhỏ từng chùm, khi chín chuyển sang màu tím có vị đăng đắng. Sở dĩ người Đà Lạt gọi loài cây này là Mai Anh Đào là vì hoa của loài cây này cũng là hoa đơn có 5 cánh giống hoa Mai nhưng thân lại giống cây hoa Đào xứ bắc nên gọi là Mai Anh Đào Đà Lạt.
Nhưng vì sao loài cây hoang dã mọc trong rừng này lại trở thành một cây hoa tiêu biểu cho Đà Lạt? Có một người Đà Lạt, từng là Giám thị Lục lộ trong những năm 1927, khi Đà Lạt vừa mới thành lập, được giao nhiệm vụ trồng cây cảnh trong các khuôn viên dinh thự, trong khi làm nhiệm vụ của mình, ông đã phát hiện tại một khu rừng gần ấp Tân Lạc có những cây hoa mùa xuân ra hoa rất đẹp, ông đã đề nghị với chính quyền lúc đó mang những cây hoa này về trồng trong các khu vườn và dọc theo các con phố. Cây hoa này sau đó được nhân giống dần.
 |
| Thiếu nữ bên hoa đào. Ảnh: Thanh Toàn |
Cũng nói thêm một chút về “duyên nợ” của thành phố này với cây Anh Đào Sakura Nhật Bản. Người Nhật năm 1963 khi xây dựng Nhà máy Thủy điện Đa Nhim lớn nhất miền Nam lúc đó đã tặng cho Đà Lạt rất nhiều cây hoa Anh Đào mang từ Nhật Bản sang, trồng tại Đơn Dương - gần con đập Đa Nhim và tại các con phố Đà Lạt. Những cây hoa này sau đó nhiều cây cũng có hoa nhưng còi cọc và chết dần, có lẽ vì không hợp thổ nhưỡng. Những năm gần đây, trong quá trình giao lưu hợp tác với các thành phố của Nhật, Đà Lạt cũng được nhiều lần tặng nhiều cây Anh Đào Nhật mang về trồng tại Vườn hoa thành phố nhưng cũng có vẻ chẳng thích nghi được.
Mùa hoa Mai Anh Đào thường sau Noel, thời gian lạnh nhất trong năm tại Đà Lạt; nhiều năm hoa nở muộn đúng vào dịp Tết Âm lịch, thu hút rất nhiều khách du lịch đến thưởng ngoạn. Trong cả nước, chỉ duy nhất Đà Lạt có mùa hoa Anh Đào thơ mộng và rực rỡ đến thế nên từ lâu hoa đã là một biểu tượng của Đà Lạt, đi vào thơ văn nhạc họa với bài hát nổi tiếng “Ai lên xứ hoa đào” của Hoàng Nguyên. Hiện nay, thành phố Đà Lạt đã đặt tên Mai Anh Đào cho một con đường lớn ven thành phố.
2- Mimosa cũng là một câu chuyện đầy thú vị. Theo các nhà thực vật học, có đến 2 loại cây “Mimosa” đều có họ Acacia (họ keo) gồm Acacia Podalyriaefolia và Acacia Dealbata, ngoài ra còn có một cây ít phổ thông hơn là Acacia Pycnantha. Cả ba đều có hoa vàng giống nhau, chỉ khác nhau về cấu trúc lá, cả ba đều có mặt tại Đà Lạt.
Tuy nhiên, đã có những nhầm lẫn trong cách gọi tên Mimosa Đà Lạt hiện nay. Mimosa là một chi khoảng 400 loài thân thảo và thân bụi, thuộc phụ họ Trinh nữ (Mimosoideae) trong họ Đậu (Fabaceae), lá kép hình lông chim với các tên gọi dân dã như Xấu hổ, Trinh nữ, cây Mai dương… Loài được biết nhiều nhất là Mimosa pudica với tên gọi cây Xấu hổ hay Trinh nữ bò lan, lá của chúng khép lại khi bị chạm vào. Trinh nữ có nguồn gốc ở miền nam Mexico và khu vực Trung Mỹ nhưng đã phổ biến rộng khắp thế giới như là một loài cây cảnh được trồng trong vườn nhà. Việc trồng trong vườn đã làm cho Mimosa nhanh chóng trở thành một loại cỏ dại và một số trong đó trở thành loài xâm hại nguy hiểm chẳng hạn như cây Mai dương.
Trong khi đó, Acacia thuộc chi Keo là một chi thân bụi và thân gỗ gồm khoảng 1.300 loài, có nguồn gốc Nam bán cầu. Trong chi Acacia có khoảng 950 loài phát sinh ở Australia, cũng thuộc phụ họ Trinh nữ (Mimosoideae), họ Đậu (Fabaceae), lần đầu tiên được nhà thực vật học Linnaeus mô tả năm 1773 tại châu Phi. Một số loài keo có hoa đẹp được trồng làm cảnh, phổ biến nhất là Acacia Dealbata (cây Keo bạc) có lá từ màu lục xám tới màu bạc, hoa màu vàng sáng. Keo bạc này khi trồng tại Đà Lạt đã được gọi là cây Mimosa.
Vì sao từ “Keo bạc” tại Đà Lạt lại mang tên “Mimosa” là một điều ít ai biết. Nhưng dù có nhầm lẫn thì cái tên này cũng mang rất nhiều kỷ niệm cho thiên nhiên và con người Đà Lạt. Tại Việt Nam, cũng duy nhất chỉ có Đà Lạt mới trồng loại hoa này trong vườn nhà, trồng ven đường hoa nở tỏa thơm ngát nên nhiều người cho rằng Mimosa cũng là một biểu tượng cho thành phố hoa Đà Lạt. Như câu hỏi của một bài hát nổi tiếng của nhạc sỹ Trần Kiết Tường “Mimosa từ đâu em đến đất này”, phải đi trên con đường đèo Mimosa dẫn vào thành phố Đà Lạt, nơi mà loài hoa này đã được đặt thành tên đường với hằng nghìn cây Mimosa trồng ven đường đồng loạt trổ hoa vàng trong nắng những tháng cuối năm mới thấy hết sự rạng rỡ của loại hoa kiêu sa này.
3- Không phải ngẫu nhiên mà Đà Lạt được mệnh danh là thành phố nghìn hoa của Việt Nam. Với khí hậu ôn đới núi cao trong lòng nhiệt đới, với mùa mưa kéo dài, đất bazan tươi tốt, Đà Lạt là vương quốc của các loại hoa từ á nhiệt đới đến ôn đới. Khi chọn nơi đây làm thủ phủ mùa hè cho toàn cõi Đông Dương trong đầu thế kỷ 20, người Pháp đã di thực rất nhiều loài hoa ôn đới từ Pháp và châu Âu sang đây, phần lớn những loài hoa này cho đến nay vẫn phát triển rất tốt. Cùng với đó, những nhà vườn trồng hoa tại làng hoa Nhật Tân sống quanh Hà Nội cũng đầu tiên được đưa vào đây lập nghiệp với nghề làm vườn, chuyên canh hoa. Cho đến trước năm 1975, Đà Lạt đã là một thành phố du lịch với nghề trồng và cung cấp hoa nổi tiếng của miền Nam Việt Nam. Khi đất nước thống nhất, Đà Lạt vẫn tiếp tục được xác định là thành phố du lịch nghỉ dưỡng và nông nghiệp rau hoa đặc thù. Đặc biệt, những năm gần đây, với tiến trình hội nhập quốc tế, rất nhiều những chủng loại hoa mới hằng năm du nhập vào Đà Lạt để làm phong phú thêm các giống hoa ở đây. Trình độ canh tác cao của người dân nơi đây, cộng với việc áp dụng rất nhanh khoa học kỹ thuật, các tiến bộ của công nghệ vào sản xuất, nghề trồng hoa Đà Lạt đã đạt những bước phát triển mới đầy đột phá, không chỉ thống lĩnh thị trường hoa nội địa mà còn vươn tay ra với thị trường ngoài nước. Một thống kê của ngành chức năng cho biết hiện toàn tỉnh Lâm Đồng có trên 7.400ha hoa, tập trung chủ yếu tại Đà Lạt với sản lượng hoa hằng năm 2,54 tỷ cành. Rất nhiều loại hoa cao cấp đã được người dân Đà Lạt “thuần hóa” và biến thành hoa thương phẩm, như hoa Lily chẳng hạn, để làm giàu cho gia đình, làm giàu cho Đà Lạt.
Là thành phố Festival Hoa, bên cạnh các làng hoa truyền thống, Đà Lạt hiện nay đã có một số tên đường được lấy tên từ loài hoa. Nhưng trong trên 170 con đường hiện có tại đây, mới chỉ có 2 con đường mang tên hoa thì hãy còn quá ít và quá khiêm tốn. Sẽ thật lãng mạn nếu thành phố này bên cạnh các con đường mang tên đường danh nhân lâu nay lại có thêm những tên đường hoa nữa như đường hoa Hồng, đường hoa Cẩm Tú Cầu, đường hoa Quỳnh, đường hoa Lily… Đó sẽ là sự tôn vinh xứng đáng cho cây hoa và nghề trồng hoa Đà Lạt, tôn vinh những người nông dân nhà vườn một nắng hai sương làm nên nét đẹp cho đời, tôn vinh cái đẹp bất tận mà chỉ Đà Lạt mới có. Những con đường hoa đó sẽ góp phần làm cho thành phố hoa này càng trở nên đặc biệt, đặc biệt vì chỉ có Đà Lạt mới có và điều đó cũng chỉ có ở Đà Lạt.
Bút ký: Viết Trọng
