Một cơn ho đơn thuần có thể là lý do đưa người bệnh đến khám tại các cơ sở y tế. Thật vậy, một tỷ lệ không nhỏ người bị bệnh hen chỉ có một triệu chứng duy nhất là ho.
* Ho trong bệnh hen
Một cơn ho đơn thuần có thể là lý do đưa người bệnh đến khám tại các cơ sở y tế. Thật vậy, một tỷ lệ không nhỏ người bị bệnh hen chỉ có một triệu chứng duy nhất là ho. Tuy nhiên, trước khi nghĩ đến những cơn ho này có thể gây ra bởi bệnh hen cần phải loại trừ những nguyên nhân khác nhau gây ra ho. Do vậy, cần phải xem xét các dấu hiệu đi kèm theo. Ho cấp tính thường xuất hiện trong các bệnh lý nhiễm trùng và có thể xác định dễ dàng dựa vào hoàn cảnh khởi phát ho và diễn tiến của bệnh, thường gặp nhất là viêm đường hô hấp trên do siêu vi ở trẻ em và các bệnh lý tai mũi họng cấp. Ho mãn tính, là những cơn ho kéo dài trên ba tuần không thuyên giảm và không có căn nguyên trước đó, thì thường khó chẩn đoán hơn. Thầy thuốc thường sẽ phải xem xét các dấu hiệu lâm sàng, lứa tuổi, thói quen hút thuốc lá, tình trạng ô nhiễm trong nghề nghiệp để loại trừ các bệnh lý khác như bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, trào ngược dạ dày - thực quản, bệnh lý tai mũi họng... trước khi nghĩ đến ho do bệnh hen.
 |
| Test lẩy da dương tính với dị ứng nguyên hô hấp được thực hiện ở bệnh nhi bị hen |
| Ngày 3/5/2013, trong khuôn khổ hoạt động nhân Ngày Phòng chống bệnh hen toàn cầu, lần đầu tiên một hội nghị chuyên đề về “Hen, dị ứng - miễn dịch lâm sàng” được tổ chức tại Bệnh viện Bạch Mai dưới sự chủ trì của Bộ Y tế, các chuyên gia đầu ngành Việt Nam và Quốc tế trong lĩnh vực hô hấp và dị ứng. TS-BS Dương Quý Sỹ (Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Y tế Lâm Đồng) được mời tham gia báo cáo tại hội nghị với chuyên đề: “Hiệu quả của việc chẩn đoán và điều trị bệnh nhân hen dựa vào đo nồng độ oxít nitơ trong hơi thở ra”. |
Ho trong bệnh hen là cơn ho mãn tính. Ở người lớn, bệnh hen là nguyên nhân thứ hai của ho sau các nguyên nhân tai mũi họng. Ho có thể là biểu hiện đơn độc của bệnh hen vì có thể không kèm theo cơn khó thở và thở khò khè do vậy được gọi là “ho do hen”. Tuy nhiên, nếu hỏi bệnh một cách tỉ mỉ, ho do hen có một số dấu hiệu gợi ý là dựa vào hoàn cảnh xuất hiện như là do thời tiết, theo mùa, xảy ra vào ban đêm, lúc cười, lúc gắng sức hay lúc buồn phiền, hoặc khi tiếp xúc các tác nhân gây dị ứng hô hấp (dị ứng nguyên) và thường xảy ra trên cơ địa có bệnh dị ứng khác kèm theo như viêm mũi dị ứng hay chàm (eczema).
Việc chẩn đoán xác định ho do bệnh hen xảy ra khi tiếp xúc với các dị ứng nguyên hô hấp được thực hiện dựa vào việc hỏi bệnh và làm các thử nghiệm da với các dị ứng nguyên đặc hiệu (test lẩy da) và làm các nghiệm pháp gây co thắt phế quản với các tác nhân hoá học như histamin, methacholin. Trong nhiều trường hợp, người bệnh chỉ có cơn ho đơn thuần không có tiền căn hen, thậm chí không có tiền căn dị ứng, việc thực hiện các nghiệm pháp gây co thắt phế quản bởi các bác sĩ chuyên khoa là rất cần thiết. Ở những người đã được chẩn đoán bị bệnh hen, ho khan là một dấu báo hiệu khởi phát cơn hen nên cần phải điều trị sớm bằng thuốc giãn phế quản. Ở trẻ em, nhiễm siêu vi hô hấp có thể gây ra những triệu chứng cấp thời tương tự hen hoặc làm nặng thêm bệnh hen có sẵn và thường khởi đầu bởi sốt, ho và khó thở. Như vậy, ho và bệnh hen có mối liên hệ rất mật thiết do đó đừng bao giờ quên tìm kiếm những dấu hiệu đi kèm liên quan đến tình trạng dị ứng hô hấp ở những bệnh nhân này.
* Các dị ứng nguyên hô hấp thường gặp trong bệnh hen
Các dị nguyên hô hấp này chủ yếu đến từ nơi cư trú hay trong nhà như là lông chó, lông mèo, con dán, hạt nhựa latex trong găng tay cao su, nấm mốc trên tường nhà và thường gặp nhất là những con mạt bụi nhà. Loài mạt bụi nhà này không nhìn thấy được bằng mắt thường vì kích thước của chúng rất nhỏ (dưới 0,5 milimét), chúng có 4 cặp chân như loài nhện, sống ở nhiệt độ từ 20-35 độ C và nơi có độ ẩm cao. Các loại mạt bụi nhà thường có trong mùng mền chăn chiếu, trong thảm lót, áo quần bằng len và các loại thú bông của trẻ vì đây là môi trường sinh sống lý tưởng của chúng. Theo kết quả nghiên cứu tầm soát hen được thực hiện bởi Trường CĐYT Lâm Đồng và Hội Phổi Pháp - Việt vào năm 2008, hơn 50% trường hợp người bị hen ở Đà Lạt bị dị ứng với con mạt bụi nhà. Do vậy, khi nghi ngờ bị hen do dị ứng với mạt bụi nhà, các vật dụng nói trên cần được luộc với nước nóng trên 60 độ C và thường xuyên phơi nắng. Ngoài ra, theo kết quả nghiên cứu trên, một số bệnh nhân hen tại Đà Lạt còn bị dị ứng với các loại dán và các vật nuôi có lông sinh sống trong nhà như chó, mèo, chim cảnh. Do vậy nơi ở của người bị hen cần thông thoáng và tránh các vật nuôi này.
Ngoài ra các loài cây trồng trong nhà có thể kích thích gây ho, làm xuất hiện cơn hen, viêm kết mạc mắt, viêm mũi dị ứng và các sang thương ở da dạng mề đay. Việc hỏi bệnh cho phép xác định các loại cây gây bệnh và có thể thử với những chiếc lá tươi được mang theo khi đi khám dị ứng, nhằm xác định chẩn đoán. Các nghiệm pháp da có thể được thực hiện qua lá cây đặt trên cánh tay, hay qua hạt của phấn hoa hay các loại hạt cỏ bằng test lẩy da.
Ở bên ngoài nhà ở thường có các dị nguyên là nấm mốc và phấn hoa thực vật được phát tán do gió. Tại Đà Lạt, phấn hoa quỳ và phấn thông thường được quy kết cho là nguyên nhân gây dị ứng hô hấp và khởi phát cơn hen theo mùa. Tuy nhiên, theo ý kiến các chuyên gia, phấn thông không gây dị ứng hô hấp vì không phát tán trong không khí như các loại phấn hoa khác do đặc điểm cấu tạo và trọng lượng phân tử cao của nó.
Tóm lại, “ho cùng với hen và dị ứng hô hấp” là tam chứng thường gặp ở người bị hen dị ứng. Do vậy, việc hỏi bệnh và thăm khám một cách tỉ mỉ bởi các bác sĩ chuyên khoa giúp chẩn đoán chính xác và điều trị thích hợp cho người bệnh là rất cần thiết.
TS.BS. Dương Qúy Sỹ
(Phó Hiệu trưởng Trường CĐYT Lâm Đồng,
Tổng Biên tập Tạp chí Hô hấp Pháp - Việt )
