Giám sát và phản biện xã hội là một trong những chức năng, nhiệm vụ quan trọng của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội; song, trước nay chức năng, nhiệm vụ này chưa được phát huy hiệu quả…
Giám sát và phản biện xã hội (GS&PBXH) là một trong những chức năng, nhiệm vụ quan trọng của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (MTTQ VN) và các đoàn thể chính trị - xã hội (CT-XH); song, trước nay chức năng, nhiệm vụ này chưa được phát huy hiệu quả…
Việc hoàn thiện các văn bản quy định
Trong hệ thống chính trị nước ta, MTTQ và các đoàn thể: (Đoàn Thanh niên, Hội LHPN, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh và Công đoàn) là những đoàn thể CT-XH được thành lập trên cơ sở tự nguyện, đại diện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên, hội viên và nhân dân của tổ chức mình. Ngoài nhiệm vụ cơ bản đó, MTTQ và các đoàn thể CT-XH còn có nhiệm vụ rất quan trọng là tham gia xây dựng Đảng, chính quyền TSVM; thực hiện chức năng, nhiệm vụ GS&PBXH. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng, ở lĩnh vực này thì MTTQ và các đoàn thể CT-XH các cấp chưa được phát huy và hiệu quả hoạt động trước nay còn nhiều hạn chế?
Qua nghiên cứu hệ thống các văn bản lãnh đạo của Đảng, Nhà nước đối với chức năng, nhiệm vụ GS&PBXH của MTTQ và các đoàn thể CT-XH ban hành trước nay, thấy rằng hoạt động của MTTQ VN và các đoàn thể CT-XH được Đảng, Nhà nước quan tâm đề cập trong nhiều văn kiện, văn bản quan trọng… nhưng chưa rõ và chưa đầy đủ. Trong các văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc từ khóa X trở về trước, Đảng mới đề cập đến chức năng giám sát (chưa có nhiệm vụ “PBXH”). Và, tại Điều 9 của Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2001) đoạn nói về MTTQ VN ghi: “…giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, đại biểu dân cử và cán bộ, viên chức nhà nước”. (Chưa đề cập đến nhiệm vụ PBXH).
Đến Đại hội Đại biểu toàn quốc của Đảng lần thứ XI, trong văn kiện của Đại hội đã bổ sung đầy đủ chức năng, nhiệm vụ GS&PBXH của MTTQ VN và các đoàn thể CT-XH: “Đảng, Nhà nước có cơ chế, chính sách, tạo điều kiện để Mặt trận và các đoàn thể nhân dân hoạt động có hiệu quả, thực hiện vai trò giám sát và phản biện xã hội” (1). Cũng tại Điều 9 Hiến pháp (sửa đổi, bổ sung năm 2013) đã ghi: “MTTQ VN là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân; đại biểu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân; tập hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội; giám sát, phản biện xã hội; tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước…” (2). Theo đó, Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam năm 1999 cũng chỉ mới thể hiện chức năng giám sát, đến năm 2013 luật này mới được sửa đổi, bổ sung đầy đủ chức năng, nhiệm vụ GS&PBXH.
Có thể nói, việc hoàn thiện và ban hành hệ thống các văn bản hiến định, luật, các văn bản liên quan và việc cụ thể hóa trong kế hoạch, chương trình hành động của MTTQ VN các cấp là một quá trình của sự nhận thức về vai trò, vị trí và chức năng, nhiệm vụ của MTTQ gắn với yêu cầu của từng giai đoạn lịch sử cụ thể. Do vậy, chức năng, nhiệm vụ GS&PBXH của MTTQ và các đoàn thể CT-XH phải kịp thời bổ sung, điều chỉnh phù hợp với yêu cầu mới đặt ra…
Ủy ban MTTQ VN tỉnh Lâm Đồng làm gì trong thời gian tới?
Ngày 12/12/2013, Bộ Chính trị đã ban hành Quyết định số 217-QĐ/TW về việc “ban hành Quy chế GS&PBXH của MTTQ VN và các đoàn thể chính trị - xã hội” và Quyết định số 218-QĐ/TW về “ban hành Quy định về MTTQ VN, các đoàn thể CT-XH và nhân dân tham gia góp ý xây dựng Đảng, chính quyền”. Đây là 2 Quyết định quan trọng tạo những điều kiện, tiền đề để MTTQ và các đoàn thể CT-XH triển khai thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ trong giai đoạn cách mạng mới.
Để cụ thể hóa các nội dung trong Hiến pháp, các Quyết định của Bộ Chính trị, Luật MTTQ, các hướng dẫn của Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ VN và các văn bản của Ban Thường vụ Tỉnh ủy vào thực tiễn công tác; phát huy vai trò, vị trí của MTTQ và các đoàn thể CT-XH trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ GS&PBXH, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ VN tỉnh Lâm Đồng đã xây dựng Kế hoạch thực hiện Quy chế GS&PBXH theo Quyết định 217-QĐ/TW của Bộ Chính trị trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng năm 2014. Trong kế hoạch đã quy định khá rõ các nội dung cơ bản và nhiệm vụ của MTTQ và đoàn thể CT-XH các cấp trong thực hiện GS&PBXH sát thực với yêu cầu nhiệm vụ của địa phương.
Trong hoạt động GS, tập trung vào các nội dung: GS về việc thực hiện chính sách, pháp luật đối với người có công; Việc quản lý các doanh nghiệp về đóng bảo hiểm cho người lao động; Việc quản lý, kinh doanh phân bón, thuốc bảo vệ thực vật; Việc thực hiện Nghị quyết 11-NQ/TW, ngày 27/4/2007 của Bộ Chính trị về công tác phụ nữ trong thời kỳ đẩy mạnh CNH-HĐH đất nước…
Trong hoạt động PBXH, Kế hoạch tập trung các nội dung cụ thể: đối với Tỉnh ủy đó là Nghị quyết về nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh, xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị năm 2015. Đối với UBND tỉnh, tập trung phản biện: quy định các tiêu chuẩn, đối tượng, điều kiện được thuê, mua và quản lý sử dụng nhà ở cho người có thu nhập thấp tại khu vực đô thị trên địa bàn tỉnh; Quy định về quản lý, sử dụng, cho thuê, thuê mua và bán nhà ở thuộc sở hữu nhà nước; quy định về chuyển nhượng, cho thuê đất trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng… Ngoài ra, MTTQ và các đoàn thể CT-XH còn tham gia phản biện Dự thảo các chủ trương, chính sách pháp luật của Đảng và Nhà nước theo yêu cầu của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Ủy ban Trung ương MTTQ VN và các cơ sở Đảng, chính quyền khi có yêu cầu...
Thường trực Ủy ban MTTQ VN tỉnh Lâm Đồng cho biết, dù trước đây chưa có các quy định cụ thể, đầy đủ; song, MTTQ VN tỉnh đã chủ động triển khai nhiệm vụ GS&PBXH trên một số lĩnh vực và đạt kết quả. Cụ thể, trong năm 2011, Ủy ban MTTQ tỉnh Lâm Đồng đã phối hợp với Trường Đại học XH&NV Hà Nội tổ chức tập huấn về phân tích chính sách và tham gia GS, PBXH dành cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, chuyên viên cơ quan MTTQ tỉnh và MTTQ các huyện, thành phố trong tỉnh. MTTQ tỉnh cũng đã chọn Ủy ban MTTQ TP. Đà Lạt làm điểm thực hiện GS&PBXH về nội dung chống thất thu thuế trong hoạt động du lịch, dịch vụ trên địa bàn Đà Lạt. Ủy ban MTTQ tỉnh chủ trương, để triển khai thực kế hoạch GS&PBXH năm 2014 có hiệu quả, ngoài ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn Ủy ban MTTQ các cấp và các tổ chức đoàn thể liên quan, MTTQ tỉnh sẽ tổ chức các lớp tập huấn về kiến thức, nghiệp vụ công tác GS&PBXH cho đội ngũ cán bộ, chuyên viên các cấp; tiếp tục chọn Đà Lạt làm điểm để rút kinh nghiệm nhân rộng trong thời gian tới…
Hy vọng, với sự hoàn thiện, ban hành kịp thời các văn bản chỉ đạo quan trọng và tinh thần chủ động, nỗ lực của Ủy ban MTTQ, các đoàn thể CT-XH trong cả nước nói chung, ở Lâm Đồng nói riêng trong thời gian tới sẽ thực hiện tốt chức năng và nhiệm vụ GS&PBXH; phát huy triệt để quyền dân chủ của nhân dân trong việc tham gia xây dựng Đảng, chính quyền các cấp thực sự TSVM; tăng cường sự đồng thuận ngày càng cao trong đời sống xã hội…
1. Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI, trang 87;
2. Hiến pháp Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, trang 11, 12.
THANH DƯƠNG HỒNG
